Sub.1.28 Αποκατάσταση του Ναού "Άη-Γιαννάκηδες" στο Άνω Βαθύ Σάμου
Άξονας: 4.6 Εκσυγχρονισμός και βελτίωση της ανθεκτικότητας κύριων κλάδων οικονομίας της χώρας
Δράση: 16293 - Ο πολιτισμός ως κινητήριος μοχλός ανάπτυξης
Έργο: Sub.1.28 Αποκατάσταση του Ναού "Άη-Γιαννάκηδες" στο Άνω Βαθύ Σάμου
Περιγραφή:
Ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου και του Αγίου Νικολάου, περισσότερο γνωστός με την επωνυμία «Άη-Γιαννάκηδες» ή «Άη-Γιαννάκης», βρίσκεται στον παραδοσιακό οικισμό του Άνω Βαθέος Σάμου, του οποίου αποτελεί τοπόσημο. Είναι κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 731/Β/25-8-1997) με πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν εξαιρετικό δείγμα της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της Σάμου του 18ου αι.
Ως προς την αρχιτεκτονική του μορφή, ανήκει στους δίδυμους ναούς, με δύο εφαπτόμενες, συμμετρικές μεταξύ τους, μονόκλιτες καμαροσκεπείς τρουλαίες βασιλικές. Στα δυτικά αυτών βρίσκεται εγκάρσιος, κοινός νάρθηκας, ελαφρώς χαμηλότερος σε ύψος και στεγασμένος με δύο τρούλους, μεταξύ των οποίων υψώνεται κτιστό κωδωνοστάσιο σε απομίμηση λαϊκού αρχιτεκτονήματος. Ενδιαφέροντα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ναού, που τον διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα, σύγχρονά του μνημεία στη Σάμο, είναι η διακόσμηση των εξωτερικών όψεων με εντοιχισμένα εφυαλωμένα κεραμικά πιάτα και λιθανάγλυφα, καθώς και η διακόσμηση του εσωτερικού με ενιαία ζωγραφικά και γύψινα κοσμήματα, εμπνευσμένα από το ανατολίτικο μπαρόκ και ροκοκό του 18ου και 19ου αι. Στο βόρειο κλίτος διατηρούνται αποσπασματικά λαϊκότροπες αγιογραφίες και ανθικός διάκοσμος, τοιχογραφημένα μεταξύ των ετών 1800-1812 από τον ζωγράφο Ιωάννη από τη Χίο. Η αντίστοιχη διακόσμηση του νότιου κλίτους και του νάρθηκα διακρίνεται μόνο αποσπασματικά κάτω από τα επάλληλα στρώματα ασβέστη που καλύπτουν τις τοιχοποιίες. Αμφότερα τα κλίτη διαθέτουν απλά, ξύλινα τέμπλα με ζωγραφικό διάκοσμο, στα οποία διατηρούνται οι Δεσποτικές εικόνες και κάποιες από τις εικόνες του Δωδεκαόρτου. Στο δάπεδο του ιερού του νότιου κλίτους βρίσκεται ο τάφος του κτήτορα, ιερομονάχου Ιωακείμ.
Ο ναός παραμένει κλειστός τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της κακής κατάστασης διατήρησής του, η οποία είναι εμφανής τόσο στην τοιχοποιία, όσο και στο διάκοσμο του ναού. Η ανάγκη αποκατάστασής του κατέστη επιτακτική μετά τον καταστροφικό σεισμό της 30-10-2020, εξαιτίας του οποίου η γενική κατάστασή του επιδεινώθηκε. Το πλήθος των προβλημάτων που παρουσιάζει σήμερα πρόκειται να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο υλοποίησης του προτεινόμενου έργου, με την εφαρμογή των εγκεκριμένων από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο σχετικών μελετών (Μελέτη Αποκατάστασης, Μελέτη Συντήρησης του Συνόλου των Διακοσμητικών Μελών).
Στις εργασίες αποκατάστασης του μνημείου συμπεριλαμβάνονται:
-καθαρισμός των τοιχοποιιών
-στερεωτικές εργασίες
-διάνοιξη φραγμένων ανοιγμάτων, αντικατάσταση φθαρμένων ξύλινων και νεωτερικών κουφωμάτων με νέα κουφώματα και υαλοστάσια
-αποχωματώσεις για την αποκάλυψη της θεμελίωσης και κατασκευή αποστραγγιστικού αγωγού
-επισκευή στεγών και τρούλων
-συντήρηση και επισκευή δαπέδων
-καθαρισμός και στερέωση των ερειπίων κελιού που εφάπτεται στη δυτική όψη του ναού.
Η συντήρηση του διακόσμου του ναού περιλαμβάνει εργασίες στις τοιχογραφίες (στις σωζόμενες και σε όσες πιθανώς αποκαλυφθούν κατά τις εργασίες), στον γύψινο διάκοσμο (medaillons, φυτικά κοσμήματα, κορνίζες, ταινίες, φεγγίτες, φωτοθυρίδες), στα μαρμάρινα στοιχεία (δάπεδα, θυρώματα, λιθανάγλυφα, επιγραφές), στα εντοιχισμένα κεραμικά πιάτα, στα σωζόμενα κεραμικά πλακίδια του δαπέδου, στα ξύλινα στοιχεία (αρχικά κουφώματα, τέμπλα, δεσποτικοί θρόνοι), στις φορητές εικόνες τέμπλων και δεσποτικών θρόνων και στα παλαιά σφυρήλατα σιδερικά (κλειδιά).
Πέραν αυτών, προβλέπονται επίσης:
-σχεδίαση και τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης και πληροφόρησης
-φωτογραφική και σχεδιαστική αποτύπωση των εργασιών
-σχεδιασμός και έκδοση δίγλωσσου (ελληνικά-αγγλικά) πληροφοριακού υλικού (φυλλάδιο και σε γραφή Braille)
-διοργάνωση πολιτιστικής εκδήλωσης.
Επιπλέον, προβλέπεται να γίνει σύνδεση του χώρου με δίκτυα ΟΚΩ.
Τομέας ενδιαφέροντος:
Έναρξη έργου: 01/11/2022
Λήξη έργου: 31/10/2025
Γεωγραφική Περιοχή: Βορείου Αιγαίου
Φορέας Ευθύνης: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ
Φορέας Υλοποίησης: ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΣΑΜΟΥ (ΒΑΘΥ)
Προϋπολογισμός Ταμείου: 890.792 €
Συνολικός Προϋπολογισμός: 979.600 €
Απόφαση ένταξης: Απόφαση Ένταξης του Έργου με τίτλο «Sub.1.28 Αποκατάσταση του Ναού “Άη-Γιαννάκηδες” στο Άνω Βαθύ Σάμου» (κωδικός ΟΠΣ ΤΑ 5183856) στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.